PANDUANKINI | Selama beberapa dekad, industri gula Malaysia dikawal ketat di bawah Akta Kawalan Bekalan 1961, yang turut menetapkan harga siling runcit bagi komoditi itu pada RM2.85 sekilogram (gula kasar) dan RM2.95 sekilogram (gula halus).
Akibatnya, harga gula Malaysia antara yang terendah di Asean. Di Thailand, 1kg gula berharga RM3.91; RM5.74 di Indonesia; RM7.34 di Singapura; dan RM8.53 di Filipina.
Harga pasaran sebenar bagi gula halus di Malaysia ialah RM3.95 sekilogram — ini bermakna kerajaan menanggung subsidi sekurang-kurangnya RM1 bagi setiap kilogram, dengan kos dianggarkan RM42 juta sebulan.
Secara tahunan, jumlah itu mencecah sekitar RM500 juta — satu dasar yang sering menimbulkan persoalan, memandangkan tekanannya terhadap kewangan negara dan kesan buruk terhadap kesihatan awam.
Panduankini cuba memahami rasional di sebalik pemberian subsidi ini dan meneliti dakwaan pengeluaran gula di Malaysia sebenarnya dikuasai oleh dua syarikat utama.
Permit import dan defisit dagangan
Akta Kawalan Bekalan yang sama bukan sahaja mengawal harga, tetapi turut mewajibkan pengeluar dan penapis tempatan memiliki permit sah untuk mengimport dan memproses gula halus.
Keperluan ini telah memusatkan pengeluaran gula kepada dua pengeluar utama:
-
MSM Malaysia Holdings Bhd (MSM) — anak syarikat Felda Global Ventures (FGV) Holdings.
-
Central Sugars Refinery Sdn Bhd (CSR) — milik Tradewinds (M) Bhd yang dikawal oleh Syed Mokhtar Albukhary.
Walaupun kedua-dua syarikat menafikan dakwaan monopoli pasaran gula tempatan, mereka mengendalikan kilang penapisan terbesar di negara ini dengan kapasiti gabungan hampir tiga juta tan setahun.
MSM turut ditugaskan memastikan bekalan bulanan sebanyak 24,000 tan dan mengekalkan stok penimbal negara sebanyak 32,000 tan bagi menjamin bekalan yang stabil dan konsisten.
Menteri Perdagangan Dalam Negeri dan Kos Sara Hidup, Armizan Ali, berkata subsidi diperlukan kerana pengeluar tempatan terus mengalami kerugian akibat peningkatan kos pengeluaran.
Pada 2023, kementerian cuba menangani isu tersebut dengan memberikan kuota import kepada 43 syarikat berjumlah 557,080 metrik tan. Namun, sehingga 12 Disember 2023, hanya lima peratus bekalan itu berjaya diimport.
Menurut Armizan, tiada mana-mana pihak mampu mengimport, menapis dan menjual gula pada harga kawalan RM2.85 sekilogram.
Namun, laporan Malaysiakini minggu lalu mendedahkan beberapa syarikat tempatan berjaya menjual gula pada harga RM2.70 sekilogram di bawah program Jualan Rahmah Madani — tanpa sebarang bantuan kerajaan — dan masih memperoleh keuntungan.
Walaupun harga rendah itu dikatakan dibenarkan hanya untuk tempoh terhad, sumber kementerian mempersoalkan mengapa produk sedemikian tidak boleh dijual secara terbuka di bawah harga subsidi.
Mereka juga mempersoalkan rasional pemberian subsidi berterusan kepada dua pengeluar utama jika syarikat kecil boleh menjual pada harga jauh lebih rendah.
Seorang lagi sumber kementerian turut berpendapat pemberian subsidi bercanggah dengan kempen kerajaan sendiri untuk mengurangkan pengambilan gula.
Kerugian berterusan
Walaupun disokong subsidi, pengeluar utama tetap mendesak kerajaan menilai semula dasar semasa.
MSM pernah mencadangkan harga gula kasar dinaikkan kepada RM3.85 sekilogram berbanding RM2.85 sekarang, bagi menampung kerugian akibat perbezaan antara harga pasaran dan harga siling kerajaan.
Pada Ogos, MSM melaporkan kerugian bersih RM30 juta bagi suku kedua. Pemangku ketua pegawai eksekutifnya berkata industri gula Malaysia dijangka kekal mencabar akibat peningkatan kos input dan ketidaktentuan pengeluaran global.
Pada September, Pengerusi Felda Ahmad Shabery Cheek menggesa kerajaan menamatkan permit import gula halus, memandangkan pengeluaran tempatan kini melebihi permintaan domestik.
Dia turut menyeru kawalan harga lebih ketat dan pengawasan import yang lebih rapi, sambil menekankan isu “dumping” — di mana gula import yang dihasilkan pada kos lebih tinggi dijual di Malaysia pada harga siling RM2.85 sekilogram.
Katanya, harga semasa terus menekan pengeluar tempatan dan dasar sedia ada boleh membawa kepada kehilangan pekerjaan serta kerosakan ekonomi jangka panjang.
Bagi menangani isu kekurangan bekalan dan kestabilan harga, kerajaan menubuhkan Jawatankuasa Kabinet Industri Gula Bersama pada 2023.
Pada Ogos lalu, MSM memaklumkan syarikatnya masih berbincang dengan jawatankuasa itu untuk memuktamadkan rangka kerja harga lestari dan pelaksanaan kawalan import, yang dianggap penting bagi keselamatan makanan negara dan daya tahan industri jangka panjang.
Dasar bercanggah
Walaupun subsidi diteruskan, kerajaan turut melaksanakan cukai gula dan minuman bergula (SSB) sebanyak RM0.40 seliter pada 2019, bagi mengurangkan pengambilan gula serta risiko diabetes, obesiti dan penyakit tidak berjangkit (NCD).
Laporan bersama Kementerian Kesihatan dan Unicef pada 2024 mendapati cukai SSB menjana RM198.6 juta hasil antara Januari 2020 hingga Mei 2022. Ia juga mendorong peruncit besar menawarkan pilihan minuman lebih sihat.
Namun, laporan itu menyebut pengambilan keseluruhan minuman bergula masih rendah, manakala kelemahan penguatkuasaan menyukarkan penilaian kesan sebenar cukai tersebut.
Tinjauan Kesihatan dan Morbiditi Kebangsaan tahun lalu mendapati 59 peratus orang dewasa Malaysia masih mengambil lebih daripada satu hidangan minuman bergula setiap hari.
Secara purata, seorang daripada lima orang dewasa di Malaysia menghidap diabetes.
Adakah subsidi gula mampan?
Pertentangan antara dasar subsidi dan cukai inilah yang mendorong pakar ekonomi seperti Muhammed Abdul Khalid menyifatkan dasar tersebut sebagai “tidak rasional”.
“Kerajaan sepatutnya memansuhkan subsidi, meliberalisasikan import dan membiarkan harga terapung (ikut nilai pasaran semasa),” katanya.
Namun, Nik Ahmad Sufian Burhan dari Universiti Putra Malaysia (UPM) berpandangan subsidi masih diperlukan bagi dua pengeluar utama untuk menjamin bekalan mencukupi, terutamanya di kawasan luar bandar yang berdepan kos logistik tinggi dan margin keuntungan rendah.
Jelasnya gula dijual di bawah harga runcit biasa, seperti dalam skim Rahmah Madani, biasanya bersifat kecil skala dan sementara.
Timbalan Menteri Kewangan Lim Hui Ying ketika sidang Parlimen pada 4 November mengumumkan kerajaan sedang menilai semula subsidi bagi gula, beras dan minyak masak.
Usaha rasionalisasi subsidi RON95 yang sedang dijalankan akan menjadi panduan kepada penyusunan semula menyeluruh semua subsidi, agar bantuan hanya disalurkan kepada golongan yang benar-benar memerlukan.
Setakat ini, kerajaan belum mencadangkan pelan konkrit untuk menyemak semula subsidi atau menukar harga runcit gula namun banyak pihak mempersoalkan sejauh mana dasar ini boleh terus dikekalkan.
Walaupun harga gula murah menggembirakan pengguna, kesannya terhadap industri tempatan, kewangan negara dan kesihatan jangka panjang rakyat mungkin jauh lebih mahal.
